اگر محتوای روایتی با دانش نوین و کشفیات جدید در تضاد باشد، آیا می‌توان آن را نشانه¬ای بر عدم وثاقت راویان آن دانست؟

ابتدا باید گفت کمتر روایتی, با سلسله اسناد کاملاً معتبر وجود دارد که با آمدن علوم جدید، نتوان هیچ معنای صحیحی از آن برداشت کرد.[1] با این وجود اگر چنین اتفاقی به صورت استثنایی رخ دهد، وثاقت, تمام راویان, چنین حدیثی – تنها با استناد به همین موضوع – زیر سؤال نمی‌رود؛ زیرا ممکن است اصل روایت، شامل مطلب خلافی نبوده، اما راویان, اشتباهاً روایت را به گونه‌ای نقل به معنا کرده باشند که در مسیر سلسله اسناد، به تدریج مفهوم روایت تا حدودی تغییر یافته باشد.[2]

البته اگر ثابت شود که تعداد بسیاری از روایات شاذ و نادری که امروزه متضاد با دانش نوین ارزیابی می‌شوند، همگی به یک راوی خاص برمی‌گردند،‌ تنها می‌توان در وثاقت, همان راوی – و نه تمام راویان, موجود در سلسله سند – تشکیک کرد.

گفتنی است در برخی موارد، این احتمال نیز وجود دارد که دانش نوین در قضیه‌ای که امروزه مخالف با یک روایت ارزیابی می‌شود، دچار اشتباه شده و در آینده آن‌را تصحیح نماید.[3]

[1]. «علوم جدید+علوم طبیعی+کشف حقایق»، 105205؛ «قرآن و علوم جدید»، 1914؛ «علم امام(ع) نسبت به دانش جدید»، 86483.

[2]. «اعتماد به احادیث»، 3125؛ «درجۀ اعتبار آیات و روایات»، 452؛ «توثیق خاص و توثیق عام راویان, حدیث»، 29680؛

[3]. «وثاقت, راوی با داشتن کتاب، اصل و تصنیف»، 14569؛ «دعای امام معصوم (ع) و وثاقت, راوی»، 25147.