آیا مستحبات بر معصومان(ع) واجب بوده و مکروهات بر آن حضرات حرام بود؟

برای روشن شدن این موضوع توجه به دو نکته ضروری است:
1. مستحبات بر معصومان(ع) نیز مستحب است؛ یعنی واجب نیست و می‌توانند ترک کنند؛ چنان‌که مکروهات نیز بر آنان مکروه است و حرام نیست و می‌توانند انجام دهند. به بیان دیگر، تمام مکلّفانی که شرط تکلیف را داشته باشند، نسبت به احکام شرعی با هم مساوی هستند. از این جهت، هیچ تفاوتی میان مکلفان وجود ندارد، مگر این‌که کسی شرط تکلیف را نداشته باشد و یا مطابق با حکم ثانویه مانند ضرورت، حکمی از وی برداشته شود، و یا این‌که نصّ خاص و قطعی نسبت به کسی وجود داشته باشد که وی را نسبت به حکمی استثناء کرده باشد، یا حکمی مضاعف را بر او تکلیف کرده باشد؛ مانند این‌که گفته شده که برخی از مستحبات؛ مانند نماز شب بر پیامبر(ص) واجب بوده است.[1]
2. معصومان(ع) از آن جهت که پیشوا و الگو برای افراد جامعه هستند، علاوه بر انجام واجبات و ترک محرمات، باید نسبت به انجام مستحبات و ترک مکروهات نیز اهتمام داشته باشند؛[2] اما از آن‌جا که اولاً: انجام تمام مستحبات امکان‌پذیر نیست و ترک تمام مکروهات گاهی مستلزم عسر و حرج می‌شود؛ و ثانیاً: معصومان(ع) نیز باید مسئله اهم و مهم را در نظر بگیرند و رعایت کنند؛ و گاهی انجام مستحبی موجب ترک تکلیف مهم‌تر می‌شود؛ و یا ترک مکروهی مستلزم از دست دادن مصلحت برتر می‌شود؛ از این‌رو آنچه در مورد انجام مستحبات و ترک مکروهات نسبت به معصومان(ع) می‌توان گفت این است که: معصومان(ع) تا آن‌جا که ممکن است باید به مستحبات عمل کرده و مکروهات را ترک کنند. به همین جهت در منابع روایی مواردی نقل شده است که برخی از ائمه گاهی مکروهی را انجام می‌دادند؛ به عنوان نمونه با این‌که خوابیدن خواب بین الطلوعین کراهت دارد؛[3] معمر بن خلاد می‌گوید: «امام رضا(ع) براى کارى به دنبال من فرستاد. وقتى به حضور امام(ع) رسیدم، فرمود: برو، فردا بیا! و پیش از آفتاب نیا! چرا که من پس از نماز صبح می‌خوابم».‌[4]